F-35 Savaş Uçağı Kazaları: Teknolojik Sorunlar ve Güvenlik Endişeleri
F-35 Savaş Uçağı Bir Kez Daha Kazayla Gündemde
Amerikan donanmasına ait 100 milyon dolarlık bir F-35 savaş uçağı, Kaliforniya’da gerçekleştirilen bir eğitim uçuşu sırasında düştü. Uçak, kaza anında adeta bir alev topuna dönüştü. 2025 yılında yaşanan bu kaza, F-35 programının ikinci kazası olarak kayıtlara geçti. Geçmişte de benzer pek çok kazanın yaşandığı bilinen bu uçak, güvenlik ve teknoloji tartışmalarını yeniden alevlendirdi. Terör ve güvenlik uzmanı Coşkun Başbuğ, İstanbul stüdyosunda konuya ilişkin detaylı açıklamalarda bulundu.
F-35 Kazalarının Tarihçesi ve Güvenlik Kaygıları
F-35 savaş uçakları, son yedi yılda 10’dan fazla kaza ile gündeme geldi. Uzman Coşkun Başbuğ, bu kazaların güvenlik açısından ciddi kaygılar yarattığını belirtti. F-35’in yeni bir teknoloji olmasına rağmen henüz tam anlamıyla güvenilirliğini kanıtlamadığını vurgulayan Başbuğ, “Bu tür hava araçlarında sistemin oturması zaman alıyor. Ancak F-35’in kaza oranı, diğer model uçaklara kıyasla oldukça yüksek” dedi. Başbuğ’nun verdiği bilgilere göre, F-35’in kaza oranı, F serisi diğer uçaklara göre çarpıcı bir şekilde fazla. Örneğin, 2018’den bu yana 12 kaza rapor edildi ve bu kazaların her biri farklı sebeplerden kaynaklandı.
Öne Çıkan Kazalar
28 Eylül 2018, Güney Karolayna: F-35B model bir uçak, eğitim uçuşu sırasında düştü. Pilot, fırlatma koltuğunu kullanarak hayatta kalmayı başardı. Kaza, üretim hatası kaynaklı olarak raporlandı.
Nisan 2019, Japonya: Japonya Hava Kuvvetleri’ne ait bir F-35A, Pasifik Okyanusu’nda eğitim tatbikatı sırasında düştü.
2021, Güney Çin Denizi: Bir F-35, uçak gemisine iniş sırasında teknik bir arıza nedeniyle kaza yaptı.
2023, Güney Karolayna: Tekrar benzer bir kaza yaşandı ve pilot son anda kurtuldu.
2024, Kaliforniya: Son kaza, eğitim uçuşu sırasında gerçekleşti ve uçak alev topuna dönüştü.
Başbuğ, bu kazaların mekanik arızalar, yazılım hataları ve üretim problemleri gibi farklı nedenlere bağlı olduğunu ifade etti. Ayrıca, F-35’in kaza oranının diğer uçak modellerine kıyasla yüksek olması, uçağın güvenilirliği konusunda ciddi soru işaretleri yaratıyor.
F-35’in Teknik Sorunları ve Eleştiriler
F-35 programının eleştirileri, yalnızca kazalarla sınırlı değil. Başbuğ, Lockheed Martin’in bakım ve hazırlık oranlarının %65 hedeflenmesine rağmen yalnızca %51 seviyesinde kaldığını belirtti. Bu durum, uçağın teknik altyapısında ciddi bir zaafiyet olarak değerlendiriliyor. Özellikle Güney Kore’de yaşanan bir olayda, yazılımsal bir sorun nedeniyle uçakların havalanamaması ve Amerikan müdahalesiyle çalıştırılması, F-35’in dışa bağımlı yapısını gözler önüne serdi. Başbuğ, “Bu kadar dışa bağımlı bir teknolojiyi almak mantıklı mı?” sorusunun birçok ülke tarafından sorgulandığını ifade etti.
Model Farklılıkları ve Kaza Dağılımı
F-35’in üç farklı modeli bulunuyor:
F-35A: Standart pistlere iniş-kalkış yapabilen model.
F-35B: Dikey iniş-kalkış yeteneğine sahip model.
F-35C: Uçak gemilerine yönelik kısa pistlere iniş-kalkış yapabilen model.
Başbuğ, kazaların modellere özgü olmadığını, her üç modelde de kaza oranlarının benzer olduğunu belirtti. Örneğin, F-35B’nin dikey iniş-kalkış özelliği nedeniyle yaşadığı kazalar, diğer modellerde de farklı sebeplerle görülüyor. Bu durum, uçağın genel tasarımında veya üretim sürecinde bir sorun olabileceğini düşündürüyor.
Elon Musk’ın F-35 Eleştirileri
Elon Musk, F-35 programına yönelik sert eleştirileriyle dikkat çekti. Musk, uçağın tasarımının yanlış hedefler üzerine kurulu olduğunu ve bu nedenle pahalı, karmaşık ve hiçbir alanda uzmanlaşamayan bir araç haline geldiğini savundu. Ayrıca, insanlı savaş uçaklarının drone çağında demode olduğunu ve pilotların hayatını riske attığını belirtti. Başbuğ, Musk’ın bu eleştirilerinin, F-35’in “uçan bilgisayar” olarak tanımlanan yapısıyla da örtüştüğünü ifade etti. Uçağın yazılıma dayalı sistemi, dışa bağımlılığı artırırken, kazaların bir kısmının da bu yazılımsal sorunlardan kaynaklandığı biliniyor.
Türkiye’nin F-35 Programındaki Durumu
Türkiye, F-35 programının hem üreticisi hem de alıcısı konumundaydı. Ancak 2019’da S-400 alımı nedeniyle programdan çıkarıldı ve ödenen 1 milyar doların üzerindeki miktar Amerika’da bloke edildi. Başbuğ, Türkiye’nin programa geri dönme olasılığına ilişkin, “Türkiye, Kaan projesiyle kendi uçağını geliştiriyor. F-35’in üretim takvimi 2030’lara uzanıyor. Bu süreçte Türkiye, hem üretici hem tüketici olarak masada güçlü bir konumda” dedi. Amerika’da, Trump yönetiminin Türkiye’ye yönelik daha olumlu bir yaklaşım sergilediği ve yaptırımların kaldırılmasıyla F-35 konusunda adımlar atılabileceği belirtiliyor. Ancak, Başbuğ, Türkiye’nin Kaan projesiyle kendi teknolojisini geliştirdiğini ve F-35 alımı konusunda daha seçici davranabileceğini vurguladı.
Türkiye’nin Stratejik Kararları
Başbu, Türkiye’nin F-35 programına geri dönme kararını değerlendirirken, kaza oranlarının düşmesi ve sistemin güvenilirliğinin artması gerektiğini ifade etti. Ayrıca, Türkiye’nin Eurofighter gibi alternatiflere yönelmesi ve kendi teknolojisi Kaan’ı geliştirmesi, F-35’e olan bağımlılığı azaltabilir. Başbuğ, “Türkiye, sadece tüketici değil, aynı zamanda üretici konumunda. Bu nedenle stratejik bir muhasebe yapmalı” dedi.
F-35’in Geleceği ve Tartışmalar
F-35’in sık sık kaza yapması, hem teknik hem de stratejik tartışmaları beraberinde getiriyor. Lockheed Martin, mekanik ve donanımsal arızaları gidermek için çalıştığını ifade etse de, kazaların devam etmesi, programın itibarını zedeliyor. Başbuğ, “F-16 ve F-15 gibi uçaklar, üretim süreçlerinde çok daha az kaza yaşadı. F-35’in bu kadar kısa sürede bu kadar çok kaza geçirmesi doğal değil” dedi. Ayrıca, birçok ülkenin F-35 tedarik politikalarını yeniden gözden geçirdiği biliniyor.
Sonuç
F-35 savaş uçağı, teknolojik yenilikleriyle dikkat çekse de, yaşadığı kazalar ve teknik sorunlar nedeniyle eleştirilerin odağında. Güvenlik kaygıları, dışa bağımlılık ve yüksek maliyet, uçağın geleceğini tartışmalı hale getiriyor. Türkiye’nin programa geri dönme olasılığı, hem teknik hem de politik faktörlere bağlı. Ancak, Kaan gibi yerli projeler, Türkiye’nin stratejik bağımsızlığını güçlendirebilir.
Anahtar Kelimeler: F35 kazaları, savaş uçağı, güvenlik kaygıları, F35A, F35B, F35C, Lockheed Martin, teknik arızalar, yazılım sorunları, Elon Musk eleştirileri, Türkiye F35, Kaan projesi, insansız teknoloji, uçan bilgisayar, Amerikan donanması, kaza kırım, üretim hatası, dikey iniş, uçak gemisi, bakım oranı
