Irak Savaşı ve Sonrası: Bir Ülkenin Dönüşüm Süreci ve Krizler
Irak, yıllardır dünya siyasetinin ve medyanın en çok tartışılan bölgelerinden biri. Beş yılı aşkın süredir devam eden savaş, trilyonlarca dolarlık bir maliyete ve milyonlarca insanın hayatına mal oldu. Şehirler yıkıldı, yeniden inşa edildi, ancak ortaya çıkan tablo umut vaat etmiyor. Irak’taki son gelişmeler, yeni bir dönemin işaretlerini verirken, etnik ve mezhepsel ayrılıklar, petrol kaynakları ve uluslararası güçlerin müdahalesi, bölgenin geleceğini belirsiz kılıyor. İşte Irak’taki dramatik dönüşümün detaylı bir incelemesi.
Irak Savaşı: Trilyonluk Prodüksiyonun Bedeli
Irak savaşı, dünya tarihindeki en pahalı askeri operasyonlardan biri olarak kayıtlara geçti. Binlerce saat uçuş yapan uçaklar, 53.500 füze ve 470 milyondan fazla kurşun kullanıldı. Şehirler yerle bir edildi, altyapılar çöktü ve yeniden inşa edildi. İlk etapta 50 milyar dolarlık bütçeyle planlanan bu operasyon, trilyonlarca dolarlık bir faturaya ulaştı. Bir milyondan fazla insan öldü, milyonlarca kişi yaralandı veya sakat kaldı, 4 milyondan fazla insan ise mülteci konumuna düştü. Saddam Hüseyin’in ilk sezonda yakalanıp kadrodan çıkarılmasına rağmen, dizi hâlâ altıncı sezonda devam ediyor.
Yeni Dönem ve Kırmızı Hat: Irak’tan Geçen Fırtına
Irak’taki son gelişmeler, yeni bir dönemin başlangıcını işaret ediyor. Arapların merkezi politikaya dönüşü, Türkiye ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi arasında atılan adımlar ve Amerikan başkanlık seçimleri sonrası süreç, sıkça vurgulanan değişim unsurları. Kafkas krizi sonrası uluslararası siyasette ve küresel mali kriz sonrası ekonomide başlayan yeni dönemler de bu tabloya ekleniyor. Ancak bu değişimler, Irak’tan geçen ve kartların yeniden dağıtıldığı bir kırmızı hattı işaret ediyor. Türkiye ve bölge ülkeleri için bu süreci doğru analiz etmek kritik önem taşıyor.
11 Eylül ve Irak İşgali: Özgürlük vaadinden Kaosa
11 Eylül saldırıları sonrası teröre karşı birleşen özgür dünya, ilk olarak Afganistan’ı hedef aldı. Ancak kısa sürede Irak, nükleer ve kimyasal silah iddialarıyla gündeme geldi. Mart 2003’te başlayan operasyon, Nisan’da Bağdat’ın işgaliyle sonuçlandı. Saddam Hüseyin’in elinde silah olmadığı ortaya çıksa da, diktatörlük sona erdi ve özgürlük vaat edildi. Iraklılar sokaklara dökülerek “Hoş geldin Özgürlük” dedi, ancak bugün aynı sokaklarda “Yankee Go Home” sloganları yükseliyor. Özgürlük ve demokrasi vaadi, kaosa dönüştü.
Etnik ve Mezhepsel Denge Arayışı: Şiiler, Sünniler ve Kürtler
Irak’ta yönetim, Şiiler, Sünniler ve Kürtler arasında bir denge arayışıyla şekillendi. Saddam sonrası Sünniler dışlanırken, Şiiler ve Kürtler intikam peşinde koştu. Bu süreç, mezhepsel bir mücadeleye ve Kürt-Arap-Türkmen çekişmesine dönüştü. Üç ayrı bölge ortaya çıkarken, çatışmalar grup içi güç mücadelelerine evrildi. Demokrasiden çok istikrar arayışı ön planda olsa da, Irak’ın karmaşık yapısı, ya demir yumruklu bir diktatörle ya da federal bir sistemle yönetilmeyi gerektiriyor.
İnsan Kaybı ve Kültürel Mirasın Yok Oluşu
Savaşın soğuk rakamlarla özetlenen trajedisi, bir milyondan fazla ölümü, 5 milyon yetimi, 1 milyona yakın dul kadını ve 15.000 kayıp insanı kapsıyor. Ebu Garip hapishanesindeki işkence görüntüleri hafızalarda yer etse de, mağdurların umursanmadığı bir gerçek. Binlerce yıllık kültürel miras, örneğin Hammurabi tabletleri, ya kayboldu ya da İsrail’de ele geçirildi. Petrol zengini bir ülke olmasına rağmen, çalışabilir nüfusun yarısı işsiz, 4 milyon insan açlık sınırında ve 8 milyon acil yardıma muhtaç.
Petrol ve Paylaşım Savaşları
Irak, 115 milyar varillik petrol rezervleriyle bir enerji devi, ancak petrol endüstrisi acınacak halde. 1972’deki devletleştirmeyle ülkeden ayrılan enerji devleri, şimdi geri dönüyor. Günde 2,5 milyon varil üretim, 3 milyona çıkarılmayı hedeflerken, petrol yasasının çıkarılması ve paylaşım tartışmaları sürüyor. Kuzey Irak’taki Taqtak bölgesi, 2 milyar varillik rezerviyle dikkat çekerken, Türkiye’nin boru hattı projeleri ve Türk firmaların yatırımları bölgenin önemini artırıyor. Ancak Merkezi Hükümet ile Bölgesel Yönetim arasındaki anlaşmazlıklar devam ediyor.
Şiilerin Yükselişi ve İttifak Kırılmaları
Irak’ta Şiiler, İslam Devrimi Yüksek Konseyi, Dava Partisi ve Mukteda es-Sadr’ın hareketi ile ön planda. Birleşik Irak İttifakı ile seçimlerde güç kazansalar da, federalizm ve dış ilişkilerdeki farklılıklar ayrışmalara yol açtı. Sadr grubu, Arap milliyetçiliğini savunurken, Devrim Konseyi İran yanlısı bir tutum sergiledi. Necef’teki çatışmalar bu kırılmayı derinleştirirken, Sadr’ın İran’daki eğitimi ve Abdulaziz el-Hakim’in hastalığı, Şiilerin geleceğini belirsiz kılıyor.
Kürtlerin Başarısı ve Riskler
Kürtler, Irak’taki süreci en etkin yöneten grup olarak öne çıkıyor. Şiilerle ittifak kurarak güçlenen Kürt liderler, KDP ve KYB’nin birleşmesiyle istikrar sağladı. Ancak Kuzey’de İslamcı partilere kayış, PKK’nın faaliyetleri ve Kürt-Arap gerilimi riskler yaratıyor. Türkiye’nin desteği, Kürtler için kritik bir unsur olarak görülüyor. Mesut Barzani’nin Amerika’dan çekilme karşıtı tutumu, bölgedeki dinamikleri karmaşıklaştırıyor.
Türkiye’nin Rolü ve Diplomasi
Türkiye, Saddam döneminde Kuzey Irak’ı koruyan ve Kürt iç savaşını barıştıran bir güç oldu. Günümüzde 4 milyar doları aşan yatırımları ve petrol yasasındaki gelişmelerle iş birliği potansiyeli artıyor. Türk diplomasisi, PKK ile mücadelede kritik adımlar atarken, Amerika ile üçlü mekanizma ve İçişleri Bakanı Beşir Atalay’ın ziyareti, ilişkileri güçlendiriyor. Türkiye, Irak’ın toprak bütünlüğüne verdiği destekle kilit bir rol oynuyor.
Amerikan Çekilme Süreci ve Güvenlik Anlaşması
Amerika, Irak’taki askerlerini Aralık 2011’e kadar çekmeyi planlıyor. 31 Aralık 2008’den sonra Amerikan güçleri, Irak hükümetinin onayı olmadan operasyon düzenleyemeyecek. Hava sahası kontrolü Irak’a geçerken, Amerikan uçakları denetimsiz hareket edebilecek. Bu anlaşma, egemenlik açısından önemli olsa da, kapitülasyon eleştirilerine yol açıyor. Türkiye’nin hava sahası kullanımı için Irak’tan izin alması gerekecek.
Sünnilerin Siyasi Geri Dönüşü
Sünniler, Saddam sonrası dışlanmıştı, ancak yerel seçim yasasıyla politikaya geri dönüyor. Uyanış Konseyleri ile direniş kontrol altına alınsa da, siyasi katılım eksikliği sürüyor. Bağdat rejiminin tasfiyesi, Sünnilerin kimlik arayışını zorlaştırırken, petrol gelirlerinin adil paylaşımı ve Kerkük’ün statüsü, bu dönüşümü etkileyecek.
Kerkük Sorunu ve Etnik Gerilimler
Kerkük, petrol rezervleriyle stratejik bir nokta, ancak etnik gerilimlerin merkezi. Anayasaya göre referandum yapılması gerekirken, uzlaşma sağlanamadı. Seçimler Kerkük’ü dışarıda bırakarak düzenlenecek, ancak Kürtler, Türkmenler ve Araplar arasında bir birliktelik sağlanamazsa gerilim sürecek.
Obama Dönemi ve Gelecek Belirsizlikleri
Barack Obama’nın değişim vaadi, Irak’ta temkinli bir beklenti yarattı. Amerika’nın çekilme planı ve İran’ı dengeleme çabaları, bölgedeki istikrarı riske atıyor. Kerkük ve Musul gibi bölgelerde olası çatışmalar, sivil savaşa dönüşebilir. Amerika’nın uzun vadeli çıkarları, çekilme sürecini şekillendirecek.
Sonuç: Irak’ın Geleceği ve Yeni Dengeler
Irak, petrol, etnik gerilimler ve uluslararası müdahalelerle kaygan bir zeminde ilerliyor. Amerika’nın çekilmesi, Şiilerin hakimiyeti, Kürtlerin yükselişi ve Sünnilerin geri dönüşü, yeni dengeleri belirleyecek. Türkiye’nin rolü ve diplomasisi, bölgenin istikrarı için kritik. Ancak masada hazırlanan planlar, Irak halkının acıları altında çökmeye devam ediyor.
Anahtar Kelimeler: IrakSavaşı, PetrolPaylaşımı, ŞiiYükselişi, KürtRolü, TürkiyeDestek, AmerikanÇekilme, KerkükSorunu, EtnikGerilim, GüvenlikAnlaşması, SünniDönüşü
